Phát triển cây dược liệu – động lực để đồng bào vùng núi thoát nghèo bền vững
Nhờ khí hậu, thổ nhưỡng đặc thù nên vùng đất Nam Trà My là nơi sinh tồn và phát triển của rất nhiều loài dược liệu quý có giá tị rất tốt đối với sức khỏe con người. Những năm gần đây, đồng bào dân tộc thiểu số ở huyện Nam Trà My đã chú trọng phát triển mở rộng diện tích cây dược liệu để gây dựng cuộc sống ấm no, giàu sang.
Với hơn 300 loài cây dược liệu khác nhau sinh trưởng tại các vùng rừng núi trên địa bàn, huyện Nam Trà My đã và đang có nhiều giải pháp bảo tồn và hướng đến phát triển kinh tế xanh, giảm nghèo bền vững cho người dân.
Vườn ươm cây giống huyện Nam Trà My tại thôn 3 xã Trà Nam có diện tích 2,5ha hiện là nơi cung cấp nguồn giống cây dược liệu cho toàn huyện với gần 1,5 triệu cây giống mỗi năm. Ông Trịnh Minh Quý - Giám đốc Trung tâm Kỹ thuật nông nghiệp huyện cho biết, vườn ươm Trà Nam được nâng cấp, mở rộng qua từng năm, các hệ thống trang thiết bị được đầu tư đồng bộ, đảm bảo phục vụ giống cây dược liệu tại địa phương. Dự kiến sẽ tiếp tục mở rộng ra quy mô 6 ha để đáp ứng cây giống chất lượng cao cung cho cho nhu cầu phát triển trong và ngoài huyện.
Những cây giống được cung cấp tại đây được chăm sóc, kiểm tra và chọn lọc bài bản, mục đích chính là bảo tồn gen và nâng cao chất lượng các loại cây dược liệu trên địa bàn huyện. Hằng năm, đơn vị gieo ươm cung cấp nhu cầu cho cá nhân, hộ gia đình, doanh nghiệp khoảng từ 1,5-2 triệu cây, trong đó khoảng 1 triệu cây quế, còn lại là các loại cây dược liệu khác như sâm nam, sa nhân, giảo cổ lam, đương quy, giổi xanh...
Từ năm 2016, huyện Nam Trà My triển khai đề án bảo tồn và phát triển cây dược liệu trên địa bàn gắn với nhiệm vụ giảm nghèo của địa phương. Đề án dựa trên hình thức nhà nước và người dân cùng làm; trong đó, huyện hỗ trợ và huy động tối đa nguồn lực của nhân dân để phát triển các loại cây dược liệu thành sản xuất hàng hóa, tổ chức đào tạo đội ngũ làm dịch vụ phục vụ sản xuất, thu mua, chế biến, đóng gói, trưng bày, giới thiệu, quảng bá sản phẩm các loại cây dược liệu trên thị trường trong và ngoài nước.
Theo ông Trịnh Minh Hải - Trưởng phòng NN&PTNT huyện cho biết, nhân dân ở cả 10 xã trên địa bàn đã tổ chức trồng cây dược liệu dưới tán rừng, với các loài cây chính như đảng sâm, đương quy, lan gấm, đinh lăng, sơn tra, giảo cổ lam, sa nhân…, cây sinh trưởng và phát triển khá tốt, bước đầu mang lại thu nhập. Qua kiểm tra, đánh giá tình hình cây dược liệu cho thấy cây đảng sâm, sa nhân có tỷ lệ sống dao động 85-90%, tỷ lệ sống cao nhất tại các xã Trà Linh, Trà Nam và Trà Cang. Dựa vào cây dược liệu, nhiều hộ gia đình từ diện hộ nghèo đã vươn lên thành hộ khá.
Ở Nam Trà My, xã Trà Linh là địa phương khá thành công về phát triển và làm giàu từ cây dược liệu. Ông Hồ Văn Linh - Trưởng thôn 1 cho biết, ngoài tập trung đầu tư cho sâm Ngọc Linh, người dân trong thôn trồng thêm các loại cây dược liệu, nhất là đảng sâm để kiếm thu nhập theo hình thức lấy ngắn nuôi dài.
Thời gian đầu, người dân chủ yếu trồng phân tán, mấy năm gần đây giá đảng sâm ổn định hơn, người thu mua liên hệ nhiều nên bắt đầu trồng tập trung. Hiện thôn có hơn 40 hộ dân trồng cây đảng sâm trên quy mô lớn, mang lại thu nhập cao, tiêu biểu như hộ Hồ Văn Lợi, Hồ Văn Vườn.
Như gia đình ông Hồ Văn Ngân, ngoài sâm Ngọc Linh còn trồng khoảng 1,5ha đảng sâm, đương quy và sa nhân tím trên các khu vực trước đây trồng lúa rẫy, mỗi năm bán được hơn 100kg đảng sâm tươi. Thời gian cuối năm thương lái lên rất nhiều, ông phải thuê thêm người thu hoạch để kịp bán, mỗi ký đảng sâm bán với giá 150-250 nghìn đồng, đã đem về nguồn thu nhập khá cho ông Ngân. Ngoài ra ông còn bán cây giống, hạt giống để tăng thêm lợi nhuận.
Theo ông Hồ Văn Dang - Phó Chủ tịch UBND xã Trà Linh, sau thời gian trồng cây dược liệu theo đề án của huyện, diện tích dược liệu trên địa bàn xã đã tăng lên đáng kể, đến nay cây đảng sâm đã cho thu hoạch.
Cây dược liệu nói chung và đảng sâm nói riêng thường được mua quanh năm, nhưng nhiều nhất vẫn là những tháng trước tết. Thu nhập bình quân của các hộ thu từ loài cây này khoảng 20-30 triệu đồng/năm; có những vùng người dân chăm sóc tốt và tự nhân rộng để trồng cho lợi nhuận từ 50 đến 70 triệu đồng/năm.
Để ổn định đầu ra cho các sản phẩm dược liệu của người dân, huyện Nam Trà My đã tổ chức Phiên chợ sâm Ngọc Linh và hàng nông sản đặc trưng miền núi. Qua đó, tạo điều kiện để người dân tiêu thụ, bình quân mỗi phiên chợ khoảng 500kg sản phẩm dược liệu các loại như: đảng sâm tươi, giảo cổ lam, lan kim tuyến, thất diệp nhất chi hoa, chè dây…
Các cơ sở kinh doanh trên địa bàn huyện cũng đã tổ chức thu mua sản phẩm thô của người dân, sau đó sơ chế, chế biến, đóng gói sản phẩm cung cấp cho thị trường trong và ngoài tỉnh. Mỗi năm bình quân người dân bán ra thị trường khoảng 5-6 tấn dược liệu các loại.
Hiện tại nhà máy chế biến dược liệu thành sản phẩm công nghiệp theo day chuyền hiện đại cũng được xây dựng hoàn thiện tại cụm công nghiệp Trà Mai – trà Don. Doanh nghiệp chủ quản đã liên kết với người dân để xây dựng các vùng trồng dược liệu quy mô lớn và tập trung nhằm đáp ứng nguy liệu để phục vụ sản xuất, chế biến. Qua đây không chỉ giải quyết được đầu ra cho cây dược liệu mà còn tạo công ăn việc làm và hình thành các sản phẩm công nghiệp dược liệu xuất xứ từ Nam Trà My.
Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My Trần Duy Dũng cho biết, việc thực hiện mô hình lấy ngắn nuôi dài trong thời gian qua đã mang lại hiệu quả rất tích cực, bằng việc trồng các loại cây dược liệu ngắn ngày để kiếm thêm nguồn thu đã giúp người dân an tâm hơn trong quá trình chăm sóc các loại cây lâu năm như sâm Ngọc Linh hay quế Trà My, cũng từ đó, diện tích cây dược liệu tăng qua càng năm, góp phần vào sự phát triển kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội của địa phương. Đặc biệt, từ các mô hình này đã xuất hiện rất nhiều hộ gia đình đồng bào thiểu số từ chỗ nghèo đói đã vươn lên làm ăn khá giả, cuộc sống ấm no hạnh phúc.